بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
سایت اینترنتی گلزارنور
قسم به خالق کعبه که رستگار شدم
همین که خون سرم ریخت روی سجّاده
برای دیدن زهرا امیدوار شدم
بررسی حوادث پیرامون بلافاصله پس از شهادت مولای متقیان حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام)
شرح غم و اندوه خاندان عترت (علیهم السّلام) در مصیبت از دست دادن اول مظلوم عالم، سیدالاوصیاء، حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) در وصف نمی گنجد. اندک یاران و شیعیان راستین حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) نیز سوگوار این مصیبت عظیم گشتند. در بعضی از منابع ضمن شرح اوضاع کوفه در روز شهادت حضرت (علیه السّلام)، سخنان مردی را نقل نموده اند که بر سر درب خانه ای که حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) در آنجا بودند؛ ایستادند و برخی از فضایل ایشان را برشمردند. در برخی منابع از این شخص به عنوان خضر نبی (علیه السّلام) نامبرده شده است.
برای دستیابی به زیارت امیر المؤمنین علیه السلام در روز شهادتش توسط خضر نبی علیه السلام با ترجمه اینجا کلیک کنید
سخنان ابن عباس در مسجد درباره فضایل حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) بعد از شهادت حضرت
در تفسير فرات الكوفي و بحار الأنوار نقل شده است هنگامی که حضرت امیرالمؤمنین (علیه السّلام) در کوفه به شهادت رسید ابن عباس در مسجد درباره فضایل حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) چنین گفتند:
«فرات از علی بن محمد بن مخلد جعفی از سلیمان بن یسار نقل کرده است: هنگامی که امیرمؤمنان (علیه السّلام) در کوفه به شهادت رسید ابن عباس را دیدم که در مسجد نشسته بود و جامه اي بر کمر و پاهایش بسته و آرنجش را روي زانوان و دستش را زیر گونه اش گذاشته است و می گوید: اي مردم من حرفی دارم که گوش فرا دهید. «هر کس خواست ایمان بیاورد و هر کس خواست کفر بورزد.» من از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیدم که می فرمودند: هنگامی که امیر مؤمنان عَلِیّ بْن أَبِی طَالِب (علیه السّلام) از دنیا برود در دنیا نشانه هایی آشکار می شود که هیچ خیري در آنها نیست. من گفتم: اي رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آن نشانه ها چیست؟ آن حضرت فرمودند: امانتداری کم می شود و خیانت زیاد می گردد طوري که مرد با زن بد کاره همبستر می شود و دوستانش به او نگاه می کنند. به خدا سوگند دنیا بعد از او با مصیبت و بدبختی در تنگنا قرار می گیرد آگاه باشید که زمین از وجود من خالی نگشته است تا زمانی که علی (علیه السّلام) بعد از من زنده باشد. علی بعد از من در دنیا جانشین من است، علی مانند پوست من است، علی گوشت من است و علی استخوان من است و علی همچون خون من است و علی رگهاي من است، علی برادر و وصی و خلیفه من در قوم من است، علی به سر انجام رساننده وعده هاي من و برآورنده دین من است، علی مرا در سختیهاي کارم همراهی کرد و در رکابم با گروه هاي کفار جنگید و در وحی شاهد و ناظرم بود و طعام نیکوکاران را با من تناول کرد و بارها جبرئیل (علیه السّلام) او را آشکارا در طول روز با او مصافحه می کرد و شهادت داد و مرا به شهادت گرفت که علی (علیه السّلام) از پاکان و برگزیدگان است، اي مردم من شما را شاهد می گیرم تا زمانی که علی (علیه السّلام) در نزد شماست از عِلم امرکننده خود نپرسند و هنگامی که او را از دست دادید مصداق این آیه اتفاق می افتد: «لِیَهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَنْ بَیِّنَهٍ وَ یَحْیی مَنْ حَیَّ عَنْ بَیِّنَهٍ: کسانی که از برهانی نابود شدند باید نابود گردند و کسانی که از برهانی زنده شدند باید زنده گردند. [و يقيناً خدا شنوا و داناست.](سوره مبارکه انفال، آیه ۴۲)» اكنون خدا به شما تخفيف داد و معلوم داشت كه در شما ضعفى هست.](سوره مبارکه انفال، آیه ۶۶)» تفسير فرات الكوفي، صفحه ۱۵۵ – ۱۵۴ – بحار الأنوار، جلد ۴۲، صفحه ۳۱۰ ، ترجمه بحارالانوار، جلد ۴۲، صفحه ۳۳۸ -۳۳۷٫
آن کشته ی فتاده به هامون حسین بود
این کشته ی فتاده به محراب حیدر است
چگونگی تکفین و به خاکسپاری حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام)
در چگونگی تکفین و به خاکسپاری حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) نقلهای زیادی با تفاوتهایی نقل شده است که در این مجال به ذکر نقلهایی می پردازیم که از خاندان عصمت (علیهم السّلام) رسیده است یا از نزدیکان آنان نقل شده است:
حسن بن محمد بن سعید هاشمی با اسنادی از احمد بن علی مقری از حضرت امّ كلثوم (علیها السّلام) دختر حضرت امير المؤمنين (علیه السّلام) روايت كرده است كه فرمود: آخر سخنى كه پدرم به برادرانم، حضرت امام حسن و امام حسين (صلوات اللَّه عليهما) فرمودند، اين بود كه اى فرزندانم، چون من از دنيا رحلت نمايم مرا غسل دهيد و پیکر مرا با برد يمنى كه رسول خدا و فاطمه (صلوات اللَّه عليهما) را از آن خشك كرديد؛ خشك كنيد و مرا در تابوت بگذارید و بر روی تابوت من پوششی بیندازید. پس نظر كنيد هرگاه پيش تابوت بلند شود عقب آن را برداريد. حضرت امّ كلثوم (علیها السّلام) گويد كه بيرون آمدم كه تشييع پیکر پدر خود كنم، چون به نجف اشرف رسيديم، طرف سر تابوت ميل به زمين كرد؛ پس عقب تابوت را بر زمين گذاشتند؛ پس حضرت امام حسن (علیه السّلام) كلنگى گرفتند و به ضرب اوّل كه زدند قبر كنده اى آشکار شد و در آنجا تخته بود و بر آن نوشته بود دو سطر به خطّ سريانى كه مضمونش اين بود:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ اين قبري است كه نوح پيغمبر از برای على، وصىّ محمّد (صلی الله علیه و آله)، هفتصد سال پيش از طوفان كنده است و مقرّر ساخته است. حضرت امّ كلثوم (علیها السّلام) گويد كه چون قبر را درست كردند شكافته شد و ندانستيم كه آن حضرت زمين را شكافت و بيرون رفتند يا آن حضرت را به آسمان بردند. آنگاه شنيديم كه هاتفى ما را تعزيت داد و گفت: خدا شما را صبر نيكو كرامت فرمايد در مصيبت سيّد و بزرگ شما و حجّت خداوند عالميان بر خلايق. (ترجمه فرحة الغري، صفحه ۷۰ – ۶۹، بحار الأنوار؛ جلد ۴۲، صفحه ۲۱۶٫)
در روایت دیگر از حضرت ام کلثوم (علیها السّلام) درباره به خاکسپاری حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) آمده است:
حضرت ام کلثوم (علیها السّلام) دختر حضرت علی (علیه السّلام) فرمودند: قبر شکافته شده و ضریحی نمایان شد. ناگهان تخته اي دیدیم که روي آن با سریانی نوشته شده بود: «بسم الله الرّحمن الرّحیم این مقبره ای است که نوح براي علی بن ابی طالب (علیه السّلام) هفتصد سال قبل از طوفان کنده است.» سپس قبر شکافته شد و نمی دانیم.( بحارالأنوار، جلد ۴۲، صفحه ۲۳۶٫)
از یکی از خدمتگزاران حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) درباره نحوه تکفین و تدفین حضرت (علیه السّلام) نقل شده است:
«حيان بن علي عنزى گويد: يكى از خدمتگزاران علي بن ابى طالب (علیه السّلام) براى ما روايت كرد هنگامى كه شهادت حضرت امير المؤمنين (علیه السّلام) فرا رسيد در آخرين لحظات زندگى در خطاب به حسنين (عليهما السّلام) فرمودند: هر گاه از دنيا رفتم مرا در تابوت بگذاريد و از منزل بيرون بريد، شما دنبال تابوت را بگيريد و قسمت جلو آن خود حركت خواهد كرد، هنگامى كه به غريين رسیدید سنگ بزرگ سفيدى را مشاهده خواهيد كرد كه از وى نورى مي درخشد، در كنار آن سنگ سفيد براى من قبرى حفر كنيد.
راوى گويد: پس از اينكه حضرت امير المؤمنين (علیه السّلام) به شهادت رسیدند پیکر آن حضرت را از منزل بيرون برديم، در اين هنگام صداى همهمه اى را مى شنيديم تا آنگاه كه به ناحيه غريين رسيديم، پس از اين سنگ سفيدى را مشاهده كرديم كه نور از آن مى درخشيد، در كنار آن سنگ قبرى حفر نموديم و ناگهان مشاهده كرديم تخته سنگى هويدا گرديد كه در آن اين كلمات نوشته شده بود: اين قبرى است كه نوح (علیه السّلام) براى على بن ابى طالب (علیه السّلام) بنا كرده است. حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) را در كنار سنگ مزبور به خاک سپردیم و به طرف كوفه مراجعت نموديم و از اين كرامتى كه خداوند براى حضرت امير المؤمنين (علیه السّلام) فراهم كرده بود خشنود بودیم، در اين هنگام به گروهى از شيعيان برخورد كرديم كه در نماز بر جنازه حضرت شركت نكرده بودند، ما جريان كار را براى آنان تشريح كرديم و اكرام و احسان پروردگار را درباره حضرت اميرالمؤمنين (علیه السّلام) براى آنها بازگو نموديم، آنان جواب دادند: ما هم بايد مانند شما از جريان اطلاع پيدا كنيم، به آنها گفتيم: طبق وصيت حضرت امير محل قبر آن بزرگوار را از انظار پنهان داشتيم، آنها به سخنان ما توجهى نكردند و به طرف غريين رفتند و ليكن هر چه كوشش كردند اثرى از قبر نيافتند.» (ترجمه إعلام الورى، صفحه ۲۹۳ – ۲۹۲)
در فرحة الغري في تعيين قبر أمير المؤمنين علي بن أبي طالب عليه السلام في النجف و به نقل از آن در بحارالانوار درباره به خاکسپاری حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) آمده است:
« و محمّد بن احمد بن داود قمى در كتاب خود ذكر كرده است به اسناد خود از عمرو بن اليسع كه سعد خفاف به نزد من آمد و گفت كه مى خواهى اى فرزند كه حديثى به تو نقل كنم؟ گفتم: بلى. گفت: خبر داد مرا حضرت امام جعفر صادق (علیه السّلام) كه چون هنگام اين شد كه طاير روح مقدّس حضرت امير المؤمنين (علیه السّلام) به رياض قدس پرواز كند، به حضرت امام حسن و امام حسين (صلوات اللَّه عليهما) فرمودند كه چون من به دار وصال ارتحال نمايم، مرا غسل دهيد و كفن كنيد و حنوط كنيد و مرا در تابوت گذاشته عقب تابوت را برداريد كه پيش تابوت را ملائكه برخواهند داشت
و در روايت كلبى به اسناد او از حضرت امام صادق (علیه السّلام) منقول است كه چون حضرت امام حسن و امام حسين (عليهما السّلام) آن حضرت را غسل دادند از طرف خانه ندائى برآمد كه اگر پيش تابوت را برمى داريد، عقب تابوت را جمعى برخواهند داشت و اگر عقب را برمى داريد، پيش تابوت را جمعى برخواهند داشت يعنى ملائكه.
آمديم بر سر تتمّه حديث اوّل: پس آن حضرت فرمود كه چون مرا خواهيد برد به قبرى خواهيد رسيد كنده و لحد ساخته اند و خشت در آن چيده اند. پس مرا در لحد گذاريد و خشت بر من بچينيد و چون خشتها را بگذاريد يك خشت از بالاى سر من برداريد و گوش بدهيد به هاتفى كه ندا خواهد كرد. پس چون حسنين (علیهما السّلام) به اوامر آن حضرت عمل نمودند آن حضرت را در مضجع مبارکشان گذاشتند و خشت بر لحد چيدند، يك خشت از جانب سر برداشتند در قبر چيزى نديدند و قبر را خالى يافتند. در آن حالت هاتفى آواز داد كه حضرت امير المؤمنين (علیه السّلام) بنده صالح و نيكو كردار خداوند عالميان بود. حق تعالى او را به پيغمبر خود ملحق ساخت.
پس حضرت امام جعفر صادق (علیه السّلام) فرمودند: حق سبحانه و تعالى چنين مى كند با جميع اوصيا بعد از انبيا حتّى آنكه اگر پيغمبرى در مشرق وفات يابد و وصيّ آن پيغمبر در مغرب، البتّه حق تعالى آن وصى را به آن پيغمبر ملحق مى سازد.» (ترجمه فرحة الغري، صفحه ۶۸ -۶۷٫)
در بحارالانوار درباره نحوه به خاکسپاری حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) آمده است:
روایت شده که حضرت امام حسین (علیه السّلام) هنگام غسل فرمودند: آیا سبکی حضرت امیرالمؤمنین (علیه السّلام) را نمی بینی؟ حضرت امام حسن (علیه السّلام) فرمودند: اي اباعبدالله، با ما جماعتی هستند که ما را کمک می کنند.
هنگامی که نماز عشاء آخر را خواندیم، جلوي تابوت بلند شد ما به دنبال آن رفتیم تا وارد غري (نجف) شدیم و کنار مقبره حضرت امیرالمؤمنین (علیه السّلام) همچنان که خود ایشان فرموده بودند رسیدیم در حالی که صداي بالهاي بسیار و سر و صدا می شنیدیم. تابوت را روي زمین گذاشتیم و بر ایشان آنگونه که به ما فرموده بودند نماز خواندیم و وارد مضجع شریف ایشان شده و حضرت را در آنجا گذاشتیم و خشتها را روي یکدیگر چیدیم.( ترجمه بحارالانوار، جلد ۴۲، صفحه ۲۵۳٫)
در میان کوچه ، قنفذ جان حیدر را گرفت
علت خاکسپاری شبانه حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام)
به دو سند معتبر از هشام بن محمّد از ابو بكر بن عيّاش نقل شده است که علت به خاکسپاری شبانه پیکر حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) ترس از شکافتن مضجع شریف حضرت توسط خوارج و دشمنان ایشان بوده است:
چنان كه منقول است به دو سند معتبر از هشام بن محمّد كه گفت ابو بكر بن عيّاش به من گفت كه از ابى حصين و اعمش و غير ايشان از علماى عامّه پرسيدم كه آيا كسى شما را خبر داد كه نماز بر حضرت امير المؤمنين (علیه السّلام) كرده باشد يا در تدفین آن حضرت حاضر شده باشد؟ گفتند: نه؛ و از پدرت محمّد بن سائب پرسيدم؛ گفت كه شب آن حضرت را بيرون بردند حضرت امام حسن و امام حسين (علیهما السّلام) و محمّد بن الحنفيّه و عبداللَّه بن جعفر و چند نفر از اهل بيت آن حضرت و آن حضرت را مخفى در پشت كوفه دفن كردند. گفتم كه چرا با پدرت چنين كردند؟ گفت: از ترس آنكه مبادا خوارج و غير ايشان مضجع آن حضرت را بشكافند و خواهند كه آن حضرت را بيرون آورند.( فرحة الغري، صفحه ۱۲۸٫)
در بحارالانوار نقلی از محمد بن حنیفه با تفاوتهایی از نقلهای معتبرِ ذکر شده درباره تکفین و به خاکسپاری حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام)، آمده است از جمله اینکه مردم کوفه شبانه و در هنگام تشییع پیکر حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) و حرکت به سمت نجف با تشییع کنندگان مواجهه می شوند و عزاداری می کنند و حضرت امام حسن (علیه السّلام) ایشان را به خانه هایشان بازمی گرداند و یا این مطلب که مردم در هنگام خاکسپاری حضور داشتند و برخلاف تمام نقلهای معتبر که ذکر شده است خاکسپاری پیکر مطهر حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) مخفیانه صورت گرفته است. و همچنین اینکه انتهای نقل آمده است ندای «فقد اشتاق الحبيب إلى الحبيب»شنیده شد. با توجه به اینکه شنیده شدن این ندا در نقلهای معتبر ذکر نشده است به نظر می رسد بیشتر بر مذاق صوفیه و فرق همفکر با آنها خوشایند است و اختلافات فاحش این نقل با نقلهای دیگر بر این مطلب صحه می گذارد:
محمد بن حنیفه گفت: آنگاه ما شب هنگام ایشان را براي خاکسپاری آماده ساختیم و حسن (علیه السّلام) او را غسل می داد و حسین (علیه السّلام) بر او آب می ریخت. نیاز نبود تا کسی آن حضرت (علیه السّلام) را بچرخاند چون بدن مطهر آنگونه که غسل دهنده می خواست به چپ و راست می چرخید و بوي او خوشتر از بوي مشک و عنبر بود. پس حسن (علیه السّلام) خواهرانش زینب و ام کلثوم (علیهما السّلام) را صدا زده و فرمود: خواهرم حنوط جدم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را بیاور زینب (علیها السّلام) به سرعت رفته و آن را آورد. راوي گفت: هنگامی که زینب (سلام الله علیها) آن را باز کرد، خانه و تمامی کوفه و خیابانهاي آن را بوي خوش آن فرا گرفت. پس حضرت (علیه السّلام) را با پنج جامه پوشاندند طبق آنچه خودشان سفارش کرده بودند. سپس روي تابوت گذاشتند. حسن و حسین (علیهما السلام) عقب تابوت را گرفتند و جلوي آن بلند شد و دیده نمی شد چه کسی آن را بلند کرده است. جبرئیل و میکائیل (علیهما السلام) جلوی تابوت را برداشته بودند. آن تابوت در روي زمین بر هر چیز که گذشت براي آن سجده کرد و از باب کنده خارج شد. حسن و حسین (علیهما السلام) عقب تابوت را گرفتند و به دنبال آن راه افتادند.
محمد بن حنیفه گفت: به خدا سوگند من به تابوت نگاه می کردم که به دیوارها و نخلستانها می گذشت و آنها از روي خشوع خم می گشتند. پس مستقیم به سوي نجف در مکان قبري که هم اکنون است رفت. کوفیان گریه و ناله سر دادند و زنان در حالی که به صورتشان سیلی می زدند و سر برهنه بودند به دنبال آن افتادند. حسن(علیه السّلام) آنها را از گریه و فریاد منع کرد و به خانه هایشان فرستاد. حسین (علیه السّلام) نیز می فرمود: لا حول و لا قوّه الّا بالله العلی العظیم، انّا لله و انّا الیه راجعون پدر جان کمرم شکست گریه را به خاطر تو یاد گرفتم و پناه همگان خداوند است.
هنگامی که آن دو به جاي قبر رسیدند جلوي تابوت زمین گذاشته شد پس حسن (علیه السّلام) نیز عقب آن را به زمین گذاشت و براي حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) نماز خواند و جماعت نیز پشت سرشان بودند. پس همان گونه که پدرش سفارش کرده بود هفت مرتبه تکبیر گفت، آنگاه ما تابوت را تکان دادیم و خاك را کنار زدیم ناگهان قبري کنده شده و لحدي آماده و ساجی منقوش دیدیم که روي آن نوشته شده بود :این را جدّش نوح پیامبر براي بنده صالح و پاکیزه بنا نموده است.
هنگامی که خواستند پایین بیاورند ندایی شنیدند که می گفت: او را روي تربت پاك قرار دهید، به راستی دوست مشتاق دوست گشته است، آنگاه مردم وحشت کردند و حیرت زده شدند. حضرت امیر المؤمنین (علیه السّلام) قبل از طلوع آفتاب دفن گردید.»( ترجمه بحارالانوار، جلد ۴۲، صفحه ۳۲۲ – ۳۲۱)
در نقلی که از حسن بصری درباره تکفین و به خاکسپاری حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) رسیده است تفاوتهایی با نقلهای ذکر شده از ائمه (علیهم السّلام) و منتسبان و نزدیکان حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) وجود دارد. از آن جمله می توان از موارد اختلافی در نقل حسن بصری به حنوطی که برای تکفین حضرت مولی الموحدین (علیه السّلام) استفاده شد و عدم ذکر این فضیلت سیدالاوصیاء و سرور مومنان که جلوی تابوت ایشان را ملائکه گرفتند و تشییع نمودند و عدم ذکر آماده سازی مضجع شریف حضرت (علیه السّلام) به دست نوح پیامبر و تجاهل به اینکه مشخص نشد چه کسی آن را آماده کرده بود؛ اشاره کرد:
در مناقب ابن شهر آشوب از حسن بصري روایت شده است که حضرت على (علیه السّلام) هنگام وفاتش به حضرت امام حسن و حضرت امام حسین (علیهما السلام) وصیت کردند و به آنها فرمود: اگر از دنیا رفتم شما حنوطی از بهشت کنار سرم و سه کفن از ابریشم بهشتی پیدا می کنید سپس مرا غسل دهید و با همان حنوط، حنوط و کفن کنید. حضرت امام حسن (علیه السّلام) فرمود: ما کنار سرش طبقی از طلا که رویش کافور خوش بوي بهشتی و سدر بهشتی قرار داشت یافتیم. هنگامی که آن حضرت را غسل و کفن کردند شتر آمد و بنابر وصیت ایشان او را با آن حمل کردند ایشان فرموده بودند: شتر نزد قبرم می آید و کنار آن توقف خواهد کرد. پس شتر آمد و بر لبه قبر ایستاد. به خدا سوگند کسی نفهمید چه کسی آن را کنده است. بعد از این که برایشان نماز خوانده شد لحد بر آن گذاشتند. هنگام دفن یک پاره ابر سفید و پرندگان سفید روي مردم سایه انداختند و هنگامی که تدفین به اتمام رسید آن ابر و پرندگان رفتند.»( ترجمه بحارالانوار، جلد ۴۲، صفحه ۲۵۲٫)
در تاریخ یعقوبی به طور مختصر پس از ذکر ضربت خوردن حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) درباره تکفین و تدفین آن حضرت را می نویسد:
«حضرت على (علیه السّلام) دو روز زنده بودند و در شب جمعه نخستين شب دهه آخر ماه رمضان سال چهلم و از ماههاى عجم در كانون آخر در شصت و سه سالگى زندگى را بدرود گفتند و پسرش حسن او را با دست خود غسل دادند و بر او نماز خواندند و هفت تكبير گفتند و فرمودند: «اما انها لا تكبر على احد بعده: بدانيد كه پس از على بر ديگرى هفت تكبير گفته نمى شود.» على در كوفه در جايى به نام« غرى» دفن شد و خلافتش چهار سال و ده ماه بود.»( ترجمه تاريخ يعقوبى، جلد ۲، صفحه ۱۳۹٫)
مظلوم ترین شهید محراب علیست
خم شدن ستونی هنگام تشییع شبانه پیکر حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) از کنار آن
از خم شدن ستونی بر سر راه نجف از کوفه در هنگام تشییع پیکر حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) روایاتی رسیده است. در این مجال به بحث و بررسی در این باره می پردازیم:
ستونی در محلی که امروزه به مسجد حناّنه معروف است وجود داشت که در هنگام تشییع شبانه پیکر حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) از آن منطقه به سمت نجف برای به خاکسپاری از حزن و اندوه خم گردید. این موضوع در کتب شیعی از جمله مناقب آل أبي طالب (عليهم السّلام) ابن شهرآشوب، فرحة الغري في تعيين قبر أمير المؤمنين علي بن أبي طالب (عليه السّلام) في النجف، الأمالي شیخ طوسی و بحار الأنوار نقل شده است:
با اسنادی ابن مسکان از حضرت امام صادق (علیه السّلام) درباره ستون خمیده در راه نجف سؤال کرد. حضرت فرمودند: بله، هنگامی که تابوت پیکر حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) را از آنجا گذر دادند آن ستون از حزن و اندوه بر حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) خم شد و همچنان که تخت ابرهه هنگام ورود حضرت عبدالمطلب خم و مایل گردید.
الأمالي(للطوسی)، صفحه ۶۸۲ – بحار الأنوار، جلد ۹۷، صفحه ۴۵۵ – ۴۵۴٫
روایت دیگری در کتب مناقب آل أبي طالب (عليهم السّلام) از ابن شهرآشوب، فرحة الغري في تعيين قبر أمير المؤمنين علي بن أبي طالب (عليه السّلام) في النجف و همچنین بحار الأنوار بدون ذکر خمیدن و مایل شدن تخت ابرهه در هنگام ورود حضرت عبدالمطلب (علیه السّلام) به این مطلب تصریح شده است.
ابن مسکان از حضرت امام صادق (علیه السّلام) درباره ستون خمیده در راه نجف سؤال کرد. ایشان فرمودند: بله، هنگامی که تابوت حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) را آوردند آن ستون به خاطر اندوه و ناراحتی بر حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) خمیده گشت.
مناقب آل أبي طالب عليهم السلام، جلد ۲، صفحه ۳۴۸ – فرحة الغري في تعيين قبر أمير المؤمنين علي بن أبي طالب عليه السلام في النجف، صفحه ۱۰۱ – بحار الأنوار، جلد ۴۲، صفحه ۲۳۶
بار دومی که این مکان در سوگ خاندان عصمت عزاداری کرد پس از نهادن سر مطهر شهدای کربلا و حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السّلام) در آن منطقه بود که صدای ناله ای برخاست.
در امالی طوسی از نزول حضرت امام صادق (علیه السّلام) در کنار ستون خم شده در راه نجف و خواندن دو رکعت نماز در آنجا خبر داده شده است.
با اسنادی از مفضل بن عمر نقل شده است: حضرت امام صادق (علیه السّلام) از ستون خم شده در راه نجف اشرف گذشتند و در آنجا دو رکعت نماز خواندند و به ایشان گفتم: این نماز به چه علت بود؟ فرمودند: در این مکان سر جدم حسین بن علی (علیهما السّلام) را قرار دادند.
الأمالي(للطوسی)، صفحه ۶۸۲ – بحار الأنوار، جلد ۹۷، صفحه ۴۵۴
درباره مسجد حنانه در کوفه معروف است اینکه «قائم المائل: ستون خمیده» ذکر شده در روایات در این محل بوده است در کتاب العتبات المقدسه الطریحی اطلاعاتی آمده است که در اینجا به آن اشاره می شود:
مسجد حنانه از مساجد کوفه قدیم است که در ثویه واقع شده است و آن محل از زمان جاهلیت مشهور بوده است و در آنجا زندان فرزندان منذر (پادشاهان حیره) بود و در عصر اسلامی محل زندگی عده ای از قبایل عرب از جمله قبیله ثقیف گردید و «محله حنانه» الان در نجف جزء کوچکی از محل ثویه قدیم است و مسجد حنانه در وسط آن واقع شده است.
وجه تسمیه نامیدن آن به حنانه طبق آنچه که بعضی از محققان ذکر کرده اند مشتق از حنین است با استناد به روایاتی که اسیران حضرت امام حسین (علیه السّلام) را از محل ثویه عبور دادند و در این مکان به سر مطهر حضرت امام حسین (علیه السّلام) و یارانش جسارت نمودند پس زمین آنجا ناله حزن انگیزی کرد که صدای ناله آن شنیده شد و اسیران اهل بیت (علیهم السّلام) نیز به خاطر جسارت به سرهای مطهر ناله و بی تابی نمودند و به این دلیل به مسجد حنانه معروف شد. (العتبات المقدسه فی الکوفه، صفحه ۱۴۶٫)
نظر دیگری که در این کتاب درباره این مسجد مطرح شده این است که این محل دیری نصرانی بوده است و «حنا» نام داشته است که در کنار این دیر برج مراقبت بلندی قرار داشته است و این برج در هنگام عبور پیکر حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) از آن منطقه به احترام و حزن و اندوه خمیده شده است:
فرحة الغري في تعيين قبر أمير المؤمنين علي بن أبي طالب عليه السلام في النجف، صفحه ۱۹ – بحار الأنوار، جلد ۴۲، صفحه ۳۰۷
«و نظر ارجح در نزد ما آن است که واژه «حنانه» از «حنا» مشتق شده است و حنا دیر نصرانی قدیمی دیرهای حیره بوده است و در مکان این مسجد واقع بود و واژه حنا به حنانه با گذشت زمان تطور یافته است. طبق آنچه الدبر البکری و یاقوت و العمری ذکر کرده اند و تمام این افراد اشاره کرده اند که مناره بلندی در کنار دیر به عنوان برج مراقبت بود که «القائم: ستون» نامیده می شد.
به گمان من آن ستون یا برج (القائم) همان «قائم المائل» است که از آن در روایات اسلامی یاد شده است و تأکید می شود که در مسجد حنانه واقع بود. و دور از ذهن نیست که برج یا ستون (قائم) دیر حنا همان «القائم المائل: ستون خمیده» مسجد حنانه باشد و فقط آن به (ستون) خمیده (القائم المائل) شناخته می شود به خاطر کج شدن و خمیدن آن.
یا به دلیل دیگری که ابن طاووس و طوسی و ابن شهر آشوب و اشخاصی دیگر روایت کرده اند که ابن مسکان از حضرت امام صادق (علیه السّلام) درخصوص (ستون یا برج القائم) در راه نجف سئوال کرد. حضرت (علیه السّلام) فرمودند: بله هنگامی که تابوت حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) را از آنجا گذر دادند آن ستون از شدت اندوه و ناراحتی برای حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) خمیده گشت و همچنان که هنگام ورود عبدالمطلب بر ابرهه تخت او خمیده و مایل شد.
العتبات المقدسه فی الکوفه، صفحه ۱۴۷٫
قساوت ابن ملجم (لعنه الله علیه) حتی پس از ضربت کاری بر حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام)
کینه و بغضی که مردم پس از حضرت رسول الله (صلی الله علیه و آله) از حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) به دلیل حق گویی، عدالت طلبی و برافراشتن دین الهی بر دل گرفتند به جنگهای جمل، صفین و نهروان منجر شد. خوارج پس از حکمین از صف یاران حضرت سیدالوصیین (علیه السّلام) جدا شدند و ایشان را سبّ می کردند، مسلمانان را آزار و اذیت می کردند و دست به قتل و آشوب می زدند. بازماندگان خوارج پس از شکستی سخت در جنگ نهروان همچنان در پی انتقام از حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) بودند.
ابن ملجم (لعنه الله علیه) شقی ترین اشقیاء حتی پس از ضربت زدن با شمشیر زهرآلود و شکافتن فرق حضرت مولی الموحدین (علیه السّلام) همچنان حقد و کینه در وجود پلیدش موج می زد. گزارشاتی که در تاریخ نقل شده است نشان از شدّت حقد آن پلید ملعون از فخر کائنات، دلاور همیشه پیروز عرصه نبرد حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) دارد.
یکی از گزاراشات تاریخی رسیده که شدت دشمنی آن ملعون با حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) و خاندان عترت (علیهم السّلام) را نشان می دهد نقلی است که در فرحة الغري في تعيين قبر أمير المؤمنين علي بن أبي طالب عليه السلام في النجف رسیده است و در بحارالانوار نیز آمده است مبنی بر اینکه ابن ملجم خود اعتراف می کند قصد کندن گوش حضرت امام حسن (علیه السّلام) را داشته است و به حضرت فرموده است نزدیک بیا تا در گوش تو چیزی بگویم. حضرت امام حسن (علیه السّلام) فرمودند قصد دارد گوش مرا گاز بگیرد بعد آن ملعون می گوید اگر می گذاشت گوشش را از جا می کندم.
فرحة الغري في تعيين قبر أمير المؤمنين علي بن أبي طالب عليه السلام في النجف، صفحه ۱۹ ؛ بحار الأنوار، جلد ۴۲، صفحه ۳۰۷
عبد الصّمد بن احمد از ابى الفرج بن الجوزى مرا خبر داد كه گفت كه خواندم نوشته اى به خطّ ابى الوفاء بن عقيل كه چون ابن ملجم (عليه اللّعنة) را به نزد حضرت امام حسن (علیه السّلام) آوردند، به آن حضرت گفت كه مى خواهم يك كلمه با شما آهسته بگويم. آن حضرت (علیه السّلام) اباء نمودند و فرمودند: غرضش آن است كه گوش مرا به دندان بگيرد. پس آن ملعون گفت: و اللَّه كه اگر مى گذاشت گوشش را از سرش جدا مى كردم.( فرحة الغري، صفحه ۵۹٫)
ابن ملجم (لعنه الله علیه) جسارت دیگری پس از زدن ضربت بر حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) در جواب حضرت ام کلثوم (سلام الله علیها) نمودند که نشان از شدت کینه و دشمنی آن ملعون با حضرت علی بن ابیطالب (علیه السّلام) دارد. وقتی حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) درباره چگونگی قصاص از ابن ملجم (لعنه الله علیه) فرمودند آن ملعون گفت شمشیرم را به هزار درم خریدم و به هزار درم زهرآلود نمودم و این شمشیر به من خیانت نمی کند در نقلی نیز آمده زهر برای کشتن مردم کوفه کافی بوده است. در این هنگام حضرت ام كلثوم (سلام الله علیها) با ناله فرمودند: اى دشمن خدا، امير المؤمنين را كشتى؟ ابن ملجم (لعنه الله علیه) با وقاحت تمام جواب داد: من پدر ترا كشتم و لقب «امیرالمومنین» را برای حضرت سید الوصیین (علیه السّلام) که از طرف خدا و توسط جبرئیل در ۱۴ ذی الحجه مختص ایشان نازل شده بود؛ منکر شد و لعنه الله علی القوم الظالمین.
در مقاتل الطالبین در این باره نقل شده است:
ابو مخنف مي گويد: وقتى ابن ملجم را به حضور حضرت على (علیه السّلام) آوردند من و گروهى از بزرگان عراق كنار بستر او به عيادت نشسته بوديم.
حضرت امير المؤمنين (علیه السّلام) فرمودند: النفس بالنفس. إن أنا مت فاقتلوه كما قتلنى و إن سلمت رايت فيه رائى.
حضرت امير المؤمنين (علیه السّلام) از آيه قصاص كه در قرآن كريم آمده ياد كردند و فرمودند: اگر من با اين ضربه بدرود زندگى گفتم او را به همين ترتيب قصاص كند و اگر جان به در بردم خود مي دانم كه تكليف چيست؟
ابن ملجم در پاسخ اين سخن گفت: به خدا من اين شمشير را به هزار درهم خريده ام و هزار درهم نيز پرداخته ام تا به زهر آبش داده اند. اگر اين شمشير به من خيانت كند كه مستحق لعنت است: حضرت ام كلثوم (سلام الله علیها) دختر حضرت امير المؤمنين (علیه السّلام) با ناله فرمودند: اى دشمن خدا امير المؤمنين را كشتى؟ ابن ملجم (لعنه الله علیه) جواب داد: من پدر ترا كشته ام.
حضرت ام كلثوم (علیه السّلام) فرمود: اميدوارم پدرم از اين آسيب بهبود يابد. عبدالرحمن بن ملجم ملعون با لحن نوميد كننده اى گفت: پس اين گريه ها چيست؟ گمان دارم كه تو بر من اشك فرو مي ريزى به خدا اگر اين ضربه را بر عموم مردم زمين تقسيم مي كردند همه جان مي سپردند.»( فرزندان ابو طالب، جلد ۱، صفحه ۴۵ – ۴۴٫)
نحوه انتقام از ابن ملجم (لعنه الله علیه)
حضرت امير المؤمنين (علیه السّلام) قبل از شهادت خویش نحوه انتقام از ابن ملجم (لعنه الله علیه) را مشخص نمودند و به حضرت امام حسن (علیه السّلام) و حضرت امام حسین (علیه السّلام) وصیت نمودند جز یک ضربت بیشتر بر او نزنند حتی اگر جان به در برد که در بخش وصایا به تفصیل ذکر شده است.
در کتاب مقتل الإمام أمير المؤمنين على بن أبى طالب (علیه السّلام) به دو نقل در این باره اشاره شده است که در این مجال به ذکر آن می پردازیم:
حسين از عبد اللّه از عبد اللّه بن يونس از گفته پدرش از ابان بجلى از ابى بكر بن حفص از ابن عباس ما را خبر داد كه گفت در كوفه حاضر بودم كه ابن ملجم را به حضور حضرت اميرالمؤمنين (علیه السّلام) آوردند و گفتند اى امير المؤمنين، درباره اين اسير چه مى فرمایید؟ شنيدم فرمودند: انديشه ام چنين است كه اينك از او به نيكى پذيرايى كنيد تا ببينيد حال من چگونه مى شود، اگر درگذشتم پس از من يك ساعت هم او را مهلت مدهيد.»( ترجمه مقتل الإمام أمير المؤمنين على بن أبى طالب (ع)، صفحه ۶۱٫)
حسين از عبد اللّه از عبد الرحمن بن صالح از عمرو بن هشام از اسماعيل بن ابى خالد از عامر شعبى مرا حديث كرد كه چون ابن ملجم آن ضربت را بر حضرت اميرالمؤمنين (علیه السّلام) زد، حضرت على (علیه السّلام) پرسيدند: ضربت زننده بر من چه شد؟ گفتند او را دستگير كرديم، فرمود از خوراك من و از آشاميدنى من او را بخورانيد و بياشامانيد اگر زنده ماندم درباره اش انديشه خواهم كرد و اگر از دنیا رفتم تنها بر او يك ضربت بزنيد و چيزى بر آن ميفزائيد.»( ترجمه مقتل الإمام أمير المؤمنين على بن أبى طالب (ع)، صفحه ۶۲ – ۶۱٫)
ابن ملجم (لعنه الله علیه) برای رهایی از قصاص، به قتل رساندن معاویه (لعنه الله علیه) را به شرط آزادی خود از حضرت امام حسن (علیه السّلام) مطرح می نماید. در این باره در کتاب قرب الاسناد و به نقل از آن در بحارالانوار چنین آمده است:
حضرت امام صادق (علیه السّلام) از پدرش نقل فرمودند: پدرم برایم نقل فرمود حضرت امام حسن (علیه السّلام) نزد ابن ملجم آمد و خواست تا گردن او را بزند. ابن ملجم گفت: با خداوند عهد بسته بودم که پدرت را بکشم و موفق شدم پس اگر خواستی مرا بکش و اگر خواستی ببخش، اگر مرا ببخشی نزد معاویه می روم و او را می کشم و تو را از دست او راحت می کنم. حضرت امام حسن (علیه السّلام) فرمودند: نه، من تو را به سرعت به آتش دوزخ می فرستم آنگاه جلو آمده و گردنش را زدند.»( ترجمه بحارالانوار، جلد۴۲، صفحه ۳۳۰٫)
درباره امان خواستن ابن ملجم (لعنه الله علیه) از حضرت امام حسن (علیه السّلام) در کتاب کشف الغمه آمده است:
و ابن ملجم ملعون نزد حضرت امام حسن (علیه السّلام) پيغام داده بود كه من هيچ عهدى با خداى تعالى نكرده ام مگر كه به جاى آورده ام و من اين عهد با خداى كرده بودم كه علی (علیه السّلام) و معاويه را بكشم يا پيش از ايشان بميرم، پس اگر خواهى مرا با وى بگذار كه من با خداى عهد كردم كه بروم و معاويه را بکشم و چون باقى مانم به خدمت تو بيايم و به بيعت دست بر دست تو نهم، حضرت امام حسن (علیه السّلام) فرمودند: و اللَّه تو را به ملاقات آتش دوزخ بفرستم. بعد پيش آمدند و او را كشتند و به جهنم فرستادند.» (ترجمه كشف الغمة، جلد ۱، صفحه ۵۷۹٫)
در تاریخ طبری نیز چنین گزارشی نقل شده است.( تاريخ الطبري، جلد۵، صفحه ۱۴۸ – ترجمه تاريخ الطبري، جلد ۶، صفحه ۲۶۸۹٫)
نقلهای رایج نادرست درباره انتقام از ابن ملجم (لعنه الله علیه)
در برخی از کتب تاریخی گزارشاتی از سوزاندن جسد ابن ملجم (لعنه الله علیه) ذکر شده است. وصیت حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) به حضرت امام حسن (علیه السّلام) و حضرت امام حسین (علیه السّلام) انتقام گرفتن از قاتل با یک ضربت شمشیر بوده است. در کتاب طبقات الکبری از به آتش کشیدن جسد ابن ملجم (لعنه الله علیه) به دست «عبد اللَّه بن جعفر و حسين بن على (علیه السّلام) و محمد بن حنفيه» سخن رفته است که به یقین بر ما واضح و روشن است که حضرت امام حسین (علیه السّلام) هرگز برخلاف وصیت پدر بزرگوار خویش عمل نمی فرمودند.( الطبقات الكبرى، ابن سعد، جلد ۳، صفحه ۲۸ – ترجمه الطبقات الكبرى، جلد ۳، صفحه ۳۲٫)
در مقاتل الطالبین از سوزاندن جسد ابن ملجم (لعنه الله علیه) به دست ام الهيثم نخعى سخن رفته است.( مقاتل الطالبيين، صفحه ۵۴٫)
در تاریخ طبری فقط نقل شده است جسد ابن ملجم (لعنه الله علیه) را در حصيرها پيچيدند و به آتش سوختند. (تاريخ الطبري، جلد۵، صفحه ۱۴۹٫)
در تاریخ مروج الذهب نحوه انتقام را کاملا برخلاف وصیت حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) با بریدن دست و پا و میخ داغ بر چشم او کشیدن عنوان کرده است که با وجود امام معصوم حضرت امام حسن (علیه السّلام) و حضرت امام حسین (علیه السّلام) لزوم اجرای وصیت کاملا بی اساس است.( مروج الذهب، جلد ۱، صفحه ۴۱۵ – ۴۱۴ – ترجمه مروج الذهب، جلد ۱، صفحه ۷۷۵٫)
در اعلام الوری نقلی آورده شده است که حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) دستور به سوزاندن ابن ملجم (لعنه الله علیه) دادند و این برخلاف تمام نقلهایی است که از وصیت حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) در تاریخ آمده است و همچنین کاملا مخالف رفتار بزرگوارانه ای است که ایشان با قاتل خویش نمودند که در بسیاری از کتب معتبر نقل شده است. در ادامه این نقل برخلاف وصیت حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) از گردن زدن ابن ملجم و سوزاندن جسد ابن ملجم توسط ام الهيثم دختر اسود نخعى سخن رفته است. (إعلام الورى بأعلام الهدى، جلد ۱، صفحه ۳۹۲ – ۳۹۱٫)
خطبه حضرت امام حسن مجتبی (علیه السّلام) در مسجد کوفه پس از شهادت حضرت امیرالمؤمنین (علیه السّلام)
در اکثر کتب تاریخی، خطبه حضرت امام حسن مجتبی (علیه السّلام) در مسجد کوفه پس از شهادت حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) نقل شده است. ایشان در این خطبه شمه ای بسیار کوتاه از فضایل پدربزرگوارشان را فرمودند و از والایی شبی که ایشان به شهادت رسیدند سخن گفتند.
در امالی صدوق و به نقل از آن در بحارالانوار این خطبه حضرت امام حسن (علیه السّلام) چنین نقل شده است:
حبيب بن عمرو گويد من خدمت حضرت امير المؤمنين (علیه السّلام) که در بستر بیماري قرار داشتند و در اثر آن دعوت حق را لبیک گفتند؛ وارد شدم پس زخمشان را باز کردند. گفتم يا امير المؤمنين اين زخم شما چيزى نيست و باكى بر شما نيست. فرمودند: اى حبيب من هم اكنون از شما مفارقت مي كنم. من گريستم و حضرت ام كلثوم (سلام الله علیها) هم كه نزد او نشسته بودند گريستند به او فرمودند: دختر جانم چرا گريه كنى؟ گفت جدایى شما را در نظر آوردم و گريستم؛ فرمودند: دخترم گريه مكن به خدا اگر تو هم مي ديدى آنچه را پدرت مى بيند؛ نمي گريستى.
حبيب گويد به او عرض كردم: چه مي بينى يا اميرالمؤمنين؟ فرمودند: اى حبيب مي نگرم كه همه فرشتگان آسمان و پيغمبران دنبال هم ايستاده اند براى ملاقاتم و اين هم برادرم محمد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است كه نزد من نشسته است و مي فرمايد بيا كه آنچه در پيش دارى برايت از آنچه در آن گرفتارى بهتر است. گويد هنوز از نزد او بيرون نشده بودم كه از دنیا رفتند.
چون فردا شد بامداد حضرت امام حسن (علیه السّلام) بر منبر ايستاد و اين خطبه را خواند پس از حمد و ستايش خدا فرمود:
ای مردم در اين شب بود كه قرآن نازل شد و در اين شب عيسى بن مريم بالا رفت و در اين شب يوشع بن نون كشته شد و در اين شب اميرالمؤمنين از دنيا برفت به خدا هيچ كدام از اوصياء پيغمبران گذشته و نه ديگران پيش از پدرم به بهشت نروند و چنان بود كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) كه ایشان را به جبهه جنگ مى فرستاد جبرئيل از سمت راستشان به همراه او نبرد مي كرد و ميكائيل از سمت چپ ایشان. از طلا و نقره جز هفتصد درهم از خود باقی نگذاشت كه از حقوق خود پس انداز كرده بود تا خادمى براى خانواده خود بخرد.( ترجمه الأمالي (للصدوق)، صفحه ۳۱۹ – ۳۱۸ – ترجمه بحارالانوار، صفحه ۲۲۱ – ۲۲۰٫)
در کتاب کافی به نقل از حضرت امام باقر (علیه السّلام) درباره سخنرانی حضرت امام حسن (علیه السّلام) پس از شهادت حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) آمده است:
حضرت امام باقر (علیه السّلام) فرمودند: چون امير المؤمنين (عليه السّلام) وفات كرد حسن بن على (علیه السّلام) در مسجد كوفه به پای خاست و حمد و ثناى خدای گفت و بر پيغمبر (صلى اللَّه عليه و آله) درود فرستاد. سپس فرمودند: اى مردم در اين شب مردى از دنیا رفت كه پيشينيان بر او سبقت نگرفتند و پسينيان به او نرسند. او پرچمدار رسول خدا (صلى اللَّه عليه و آله) بود كه جبرئيل در طرف راست و ميكائيل در طرف چپش بودند. از ميدان بر نمي گشت جز اينكه خدا به او فتح و پيروزى مي داد، به خدا كه او از مال سفيد و سرخ دنيا جز هفتصد درهم كه آن هم از عطايش زياد آمده بود باقى نگذاشت و مي خواست با آن پول براى خانواده اش خدمتگزارى بخرد، به خدا كه او در شبى به شهادت رسید كه يوشع بن نون وصى موسى وفات كرد و همان شبى كه عيسى بن مريم به آسمان بالا رفت و همان شبى كه قرآن فرود آمد.( أصول الكافي، جلد ۲، صفحه ۳۵۴٫)
مسعودی در اثبات الوصیه درباره خطبه حضرت امام حسن (علیه السّلام) پس از شهادت حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) آورده است:
روايت شده است كه حضرت امام حسن (عليه السّلام) بعد از به خاکسپاری پدر به خطبه ایستاد پس برفراز منبر مسجد کوفه رفتند در حالیكه عمامه مشکى بر سر داشتند و تحت الحنک قرار داده بودند و عباى مشکى پوشيده بودند بالاى منبر رفتند و خطبه خواندند، پس از حمد و ثناى خدا فرمودند: به خدا قسم در امشب مردى قبض روح شد كه از مردان گذشته كسى بر او پيشى نگرفت و از مردان آينده هم كسى به او نخواهد رسيد، آن مرد صاحب بيرق رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله) بود كه جبرئيل طرف راست و ميكائيل طرف چپ او بودند، او از جنگ برنمى گشت مگر اينكه خدا به وسيله دستهاى او ايجاد فتح و فيروزى مي كرد. به خدا قسم كه از مال سفيد و سرخ مگر هفتصد درهم از خود بر جاى ننهاد كه از مازاد عطا و بخششهايش بود، آن حضرت در شبى به شهادت رسید كه قرآن در آن نازل گرديد و يوشع بن نون در آن قبض روح شد و عيسى بن مريم (عليه السّلام) در آن شب به آسمان بالا رفت.( ترجمه إثبات الوصية، صفحه ۲۸۴ – ۲۸۳٫)
در کتب تاریخ یعقوبی، مروج الذهب و مقتل الإمام أميرالمؤمنين على بن أبى طالب (ع) ابن أبى الدنيا نیز خطبه حضرت امام حسن (علیه السّلام) در مسجد کوفه پس از شهادت حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) با همین مضامین ذکر شده است.(
تاريخ اليعقوبى، جلد ۲، صفحه ۲۱۳- مقتل الإمام أمير المؤمنين على بن أبى طالب (ع)، صفحه ۹۶ – ۹۵ – مقتل الإمام أمير المؤمنين على بن أبى طالب (ع)، صفحه ۹۵ – ۹۴ – مروج الذهب، جلد۱، صفحه ۴۱۴ – ۴۱۳٫)
به شواهد کتب تاریخی پس از شهادت حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) مردم با سبط اکبر رسول الله (صلی الله و علیه و آله) حضرت امام حسن مجتبی (علیه السّلام) بیعت نمودند.
تاریخ طبری در این باره می نویسد:
در همين سال يعنى، سال چهلم، با حسن بن على (علیه السّلام) بيعت خلافت كردند. گويند: نخستين كسى كه با او بيعت كرد قيس بن سعد بود كه گفت: «دست بيار تا بر كتاب خداوند عزّ و جلّ و سنت پيمبر وى و جنگ منحرفان با تو بيعت كنم. حسن(علیه السّلام) بدو گفت: «بر كتاب خدا و سنت پيمبر وى كه همه شرطها در اين است.» و قيس خاموش ماند و با او بيعت كرد و مردم نيز بيعت كردند.
زهرى گويد: حضرت على (عليه السّلام) قيس بن سعد را بر مقدمه سپاه عراق كه مى بايد سوى آذربايجان و نواحى آن رود گماشته بود و هم بر نگهبانان سپاه اعراب چهل هزار نفری كه با على(علیه السّلام) بيعت مرگ كرده بودند؛ گماشته بود. اما قيس پيوسته از حركت تعلل كرد تا حضرت على (علیه السّلام) كشته شد و مردم عراق حضرت حسن بن على (علیه السّلام) را به خلافت انتخاب نمودند.( ترجمه تاريخ الطبري، جلد۷، صفحه ۲۷۱۳٫)
سن امیرمؤمنان (علیه السّلام)هنگام شهادت و طول مدت خلافت حضرت
در حدیثی از قول حضرت امام محمّد باقر (علیه السّلام) و حضرت امام جعفر صادق (علیه السّلام) سن حضرت امیر المومنین (علیه السّلام) در هنگام شهادت را شصت و پنج سال ذکر کرده اند:
و پدر و عمّم (رحمهما اللَّه) روايت كرده اند به سند معتبر از حضرت امام محمّد باقر و امام جعفر صادق (صلوات اللَّه عليهما) هر دو معصوم فرمودند كه در هنگامى كه حضرت اميرالمؤمنين (علیه السّلام) از دار فنا مفارقت فرمودند شصت و پنج سال داشتند و اين واقعه در سال چهلم از هجرت واقع شد و وقتى كه وحى بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نازل شد حضرت امير المؤمنين (علیه السّلام) دوازده ساله بودند و سيزده سال بعد از آن در خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) كه در مكّه معظّمه بودند و بعد از آن به مدينه هجرت فرمودند و ده سال در مدينه مشرّفه در جوار حضرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) زندگی کردند و بعد از آن حضرت سى سال عمر يافتند كه مجموع شصت و پنج سال باشد و در شب جمعه به شهادت رسیدند و قبر آن حضرت در غرى واقع است و نسب آن حضرت، علىّ بن ابى طالب بن عبد المطّلب بن هاشم بن عبد مناف بن قصىّ بن كلاب بن مرّه می باشد.( ترجمه فرحة الغري، صفحه ۷۸)
مقتل الإمام أميرالمؤمنين على بن أبى طالب (ع) از ابن أبى الدنيا سن حضرت هنگام شهادت پنجاه و هشت سال یاد شده است.( مقتل الإمام أمير المؤمنين على بن أبى طالب (ع)، صفحه ۶۳٫)
در مروج الذهب سن حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) موقع شهادت هفتاد و دو سال و بقولى شصت و دو سال ذکر نموده است.( مروج الذهب، جلد ۱، صفحه ۴۱۴٫)
در تاریخ طبری مدت خلافت حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) سه ماه كمتر از پنج سال و به نقلی چهار سال و نه ماه و يك روز ذکر شده است.( تاريخ الطبري، جلد ۵، صفحه ۱۵۲٫)
در طبقات الکبری درباره مدت خلافت حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) آمده است: «كانت خلافة علي أربع سنين و تسعة أشهر: خلافت حضرت علی (علیه السّلام) چهار سال و نه ماه بود.» (الطبقات الكبرى، جلد۳ ، صفحه۲۷٫)
قول مشهور درباره مدت خلافت حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) چهار سال و نه ماه می باشد.
سایت اینترنتی گلزارنور
گزیده ای از قرآن، دعاها، مناجات، زیارات ، مداحی و مطالب سایت گلزارنور
قرآن آن لاین بسیار نفیس سایت گلزارنور
قرآن آن لاین سایت گلزارنور
قابلیت ها:
امکان جستجو در متن قرآن.
امکان دسترسی سریع به سوره ، آیه ، جزء و صفحه دلخواه.
قابلیت قرائت همزمان قرآن با ۲۹ صوت بسیار زیبا از ۲۵ قاری بین المللی و همچنین ترجمه‌های گویای فارسی و انگلیسی
امکان انتخاب ۱۰۱ ترجمه قرآن از ۴۱ زبان زنده دنیا.
مشاهده ترجمه قرآن، تنها با قرار گرفتن مکان نما بر روی آیه مورد نظر.
امکان انتخاب تعداد تکرار آیه ، سوره ، صفحه و جزء جهت حفظ قرآن.
امکان افزودن قاری (به عنوان مثال جهت شنیدن ترجمه گویای فارسی ، انگلیسی و یا هر دو بعد از قرائت هر آیه)
و بسیاری امکانات دیگر.
ترتیل کلّ سوره های قرآن +سوره های منتخب و جزء ۳۰ با صدای استاد منشاوی و تکرار کودک
دانلود قرآن به تفکیک صفحه به صفحه استاد منشاوی
متن وترجمه جدولی قرآن کریم بر حسب سوره: خودآموز آسان آموزش مفاهیم و ترجمه قرآن کریم
ختم قرآن سایت بصورت صفحه ای، حزب، جزء و ختم صلوات و دعاها، ختم هدیه به اموات
نهج البلاغه سایت گلزارنوربا ترجمه فارسی و انگلیسی
معرفی کتابهای ارزنده و نمونه، تألیف: زهراپاشنگ
معرفی کتاب مهمترین دانستنیهای یک مسلمان بارویکرد روزشماررویدادهای مهم اسلام و اعمال عبادی سال
معرفی کتاب کلیدهای گنج خوشبختی و عاقبت بخیری ازامام صادق علیه السلام
معرفی وخلاصه شرح کتاب دوجلدی قُرب نوافل
ذکر،دعا، زیارت و تسبیح ایّام هفته
ذکر، دعا، زیارت و تسبیح روز شنبه+ دانلود متن و صوت
ذکر، دعا، زیارت و تسبیح روز یکشنبه+ دانلود متن و صوت
ذکر، دعا، زیارت و تسبیح روز دوشنبه+ دانلود متن و صوت
ذکر، دعا، زیارت و تسبیح روز سه شنبه+ دانلود متن و صوت
ذکر، دعا، زیارت و تسبیح روز چهارشنبه+ دانلود متن و صوت
ذکر، دعا، زیارت و تسبیح روز پنجشنبه+ دانلود متن و صوت
ذکر، دعا، زیارت و تسبیح روز جمعه+ متن و صوت
دعا ها
دعای کمیل باترجمه فارسی+دانلود صوت ومتن باصدای مجموعه مدّاحان منتخب
دعای ندبه باترجمه فارسی+ دانلود متن وصوت مجموعه مدّاحان منتخب
دعای توسل باترجمه فارسی+متن وصوت باصدای مدّاحان منتخب
دعای سمات باترجمه فارسی+خواص وبرکات+ دانلودمتن و صوت باصدای مجموعه مداحان منتخب
دعای عهد باترجمه فارسی و دانلود متن وصوت مجموعه مدّاحان منتخب
دعای یستشیربا خواص بخت گشایی+ دانلود متن و صوت باصدای مدّاحان منتخب
دعای صباح باترجمه فارسی+خواص+دانلودصوت ومتن باصدای مداحان منتخب
دعای عدیله باترجمه فارسی +دانلود صوت+متن باصدای مجموعه مداحان منتخب
دعای احتجاب باترجمه فارسی+ دانلود صوت و متن
دعای فرج و دعای سلامتی امام زمان عج+ دانلودمتن و صوت مجموعه مدّاحان منتخب
دعای عرفه باترجمه فارسی+ دانلود متن و صوت باصدای مدّاحان منتخب
حدیث شریف کساء+ شرح مختصر+ دانلود متن و صوت باصدای مجموعه مدّاحان منتخب
متن و فضائل دعای عشرات با ترجمه+ دانلود متن و صوت با صدای مداحان منتخب
دعای عَلْقَمه(دعای بعد از زیارت عاشورا) باترجمه+دانلود متن و صوت با صدای استاد حاج مهدی سماواتی
دعای هرروز ماه صفر و مقابله با نحوست ماه صفر یا نحسی روزهای دیگر
دعای اَبوحَمزه ثُمالی باترجمه ودانلود متن وصوت باصدای مجموعه مداحان منتخب
دعای افتتاح با ترجمه با صدای مجموعه مداحان منتخب+ دانلود صوت و متن
دعای مجیر با ترجمه با صدای مجموعه مداحان منتخب+دانلود صوت و متن
مناجات ها
لیست، فهرست و دعاهای مناجات خمس عشره سیدالساجدین امام سجاد علیه‌السلام
صحیفه سجادیه
لیست وفهرست دعاهای صحیفه سجادیه برای دسترسی به متن هردعا
خطبه ها
خطبه غدیر+دانلود صوت و متن با ترجمه فارسی
رساله
رساله حقوق حضرت امام سجاد (ع) همراه با ترجمه و دانلود متن
ادعیه و اذکار حاجت
اذکاری برای ایمنی از زلزله+دعای مجرّب برای محفوظ بودن
دعای توسّل به فضایل امیرالمؤمنین علیه السّلام+ دانلود متن
متن کامل استغفار هفتاد بند امیرالمؤمنین علیه السلام +ترجمه+دانلودپی دی اف+صوت
حدیث
چهل حدیث ناب از رسول اکرم صلى الله عليه و آله
چهل حدیث ناب از امام حسن مجتبی علیه السلام
زیارتنامه و صلوات خاصه
زیارت جامعه کبیره باترجمه فارسی+دانلود متن وصوت ومدّاحان منتخب
زیارت حضرت رسول(ص) از راه دورباترجمه فارسی+ دانلود متن و صوت
زیارت امین الله+شرح مختصر+دانلود متن و صوت زیارت امین الله باصدای مجموعه مدّاحان منتخب
زیارت ششم امیرالمؤمنین علیه‌السلام با ترجمه+دانلود متن وصوت مداحان منتخب
زیارت امیرامؤمنین علیه السلام در شب و روز عید مبعث با ترجمه+دانلود صوت و متن
زیارت امیر المؤمنین علیه السلام در روز شهادتش توسط خضر نبی علیه السلام با ترجمه و دانلود متن
صلوات خاصه و زیارت امام حسن مجتبی علیه السلام+دانلود صوت و متن
زیارت مطلقه امام حسین علیه السلام+دانلودصوت و متن
دستورالعمل ساده زیارت امام حسین علیه السلام از منزل: روزانه و روز جمعه
زیارت عاشوراباترجمه فارسی باصدای مجموعه مدّاحان منتخب + دانلود صوت و متن
دعای عَلْقَمه(دعای بعد از زیارت عاشورا) باترجمه+دانلود متن و صوت با صدای استاد حاج مهدی سماواتی
زیارت وارث (متن کامل) با صدای مجموعه مداحان منتخب و دانلود صوت و متن
زیارت امام حسین علیه السلام : زیارت اول رجب، نیمه رجب و نیمه شعبان
زیارت ناحیه مقدسه باترجمه و دانلود متن و صوت با صدای سیّد میرداماد
متن کامل زیارت اربعین با ترجمه+ دانلود متن وصوت و کلیپ باصدای مجموعه مدّاحان منتخب
زیارت امام حسین علیه السلام در شبهای قدر باترجمه و دانلود صوت
زیارت امام حسین علیه السلام در عید فطر و قربان باترجمه و دانلود صوت و متن
زیارتنامه وصلوات خاصه امام سجاد علیه السلام باترجمه و دانلود صوت
زیارتنامه، صلوات خاصه و توسل به امام باقر علیه السلام+دانلود صوت و متن
متن و صوت زیارت و صلوات خاصه+روضه امام صادق علیه السلام+دانلود صوت
صلوات خاصه، صلوات و زیارت مخصوص امام موسی کاظم علیه السلام+دانلود صوت و متن
زیارتنامه+صلوات خاصه +روضه امام جواد علیه السلام
زیارتنامه و صلوات خاصه امام جواد، حضرت امام محمدتقی(ع)با ترجمه و صدای مداحان منتخب
زیارتنامه وصلوات خاصه حضرت امام هادی علیه‌السلام باترجمه+دانلود متن و صوت باصدای مداحان منتخب
زیارتنامه امام حسن عسکری(ع) باترجمه فارسی+دانلود متن و صوت باصدای مجموع مداحان منتخب
متن کامل زیارت آل یاسین+ دعای بعدش و ترجمه فارسی+دانلودمتن و صوت مجموعه مدّاحان منتخب
زیارتنامه امامزادگان
دو زیارتنامه مشترک ومختصر برای امام زادگان علیهم السلام
سه زیارتنامه حضرت زینب کبری(سلام الله علیها) با ترجمه +دانلود متن و صوت
زیارتنامه حضرت رقیه (س) باترجمه و صوت+ روضه حضرت رقیه(س) با صدای استادحاج مهدی سماواتی+ دانلود
زیارتنامه حضرت رقیه علیهاالسلام+ دانلود صوت
زیارت امّ البنین سلام الله علیها با ترجمه و صوت
فضیلت و متن زیارت حضرت معصومه علیهاالسلام+ دانلود متن باترجمه و صوت
زیارت های ویژه و مشترک ائمه اطهار علیهم السلام
زیارت جامعه کبیره باترجمه فارسی+دانلود متن وصوت ومدّاحان منتخب
صلوات
صلوات ابوالحسن ضراب اصفهانی در عصر روز جمعه+دانلود صوت و متن
نماز
طریقه خواندن نمازشب+فضائل+احکام+ تعقیبات+ دعای حزین
نمازهای نافله صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشا: احکام و تعقیبات آنها
اذان و اقامه باترجمه فارسی و انگلیسی+ احکام
نماز جمعه و احکام آن+ دعای قنوت نماز جمعه امام رضا علیه السلام
نمازهای ویژه
نماز توبه یکشنبه ذی‌القعده و همه یکشنبه ها + خواص و توصیه عرفا
نماز اولّ هرماه+اعمال اول ماه قمری باترجمه
نماز جعفر طیّار برای برآورده شدن حوائج و بخشش گناهان+ جعفرطیّارکه بود؟
نماز آیات را چطور بخوانیم؟+کلیپ آموزشی نمازآیات+ احکام نمازآیات
اعمال عبادی سال
ماه رجب
اعمال و مراقبات کامل ماه رجب:لیلة الرغائب،اعتکاف، امّ داوود+ دانلود صوت و متن دعاهابا ترجمه
نمازهای کامل ماه رجب: نماز شب و روز اول، دوم، سوم، چهارم، پنجم…ایّام البیض…..عید مبعث… تا سی ام رجب
عمل و دعای امّ داوُد+ دانلودمتن و کلیپ استاد حاج مهدی سماواتی
زیارت امیرامؤمنین علیه السلام در شب و روز عید مبعث با ترجمه+دانلود صوت و متن
ماه شعبان
مناجات شعبانیه با ترجمه و باصوت مجموعه مداحان منتخب+دانلود صوت و متن
نمازهای تمام شبهای ماه شعبان+نمازمخصوص پنجشنبه های ماه شعبان
کاملترین اعمال و مراقبات شب و روز نیمه شعبان+اعمال تکمیلی آن
ماه مبارک رمضان
اعمال و مراقبات ماه مبارک رمضان: اذکار،دعا ها، نمازها با ترجمه +دانلود صوت و متن
اعمال کامل شب و روز اوّل ماه مبارک رمضان+متن و ترجمه و دانلود صوت دعاها
استحباب خواندن دعای جوشن کبیر و دعای جوشن صغیر در روز اوّل ماه رمضان
پاداش خواندن یک آیه از قرآن در ماه رمضان
نمازهای ویژه ماه مبارک رمضان+ ثواب+ نمازهای شبهای قدر
دعاهای مختصر هر روز ماه رمضان با ترجمه + دانلود متن
دعای افتتاح با ترجمه با صدای مجموعه مداحان منتخب+ دانلود صوت و متن
کاملترین اعمال و دعاهای سحر ماه مبارک رمضان با ترجمه+دانلود صوت باصدای استاد صالحی و موسوی قهار
دعای اَبوحَمزه ثُمالی باترجمه ودانلود متن وصوت باصدای مجموعه مداحان منتخب
تسبیحات دهگانه(عشر) هر روز ماه رمضان+دانلود صوت و متن
صلوات کبیر هر روز ماه رمضان با ترجمه +دانلود متن و صوت
دعای جوشن کبیر با ترجمه با صدای مجموعه مداحان منتخب+دانلود صوت و متن
دعای مجیر با ترجمه با صدای مجموعه مداحان منتخب+دانلود صوت و متن
اعمال و عبادات شبهای قدرو روزهایش +دانلود صوت دعاها و سوره های خاص شب قدر
زیارت امیر المؤمنین علیه السلام در روز شهادتش توسط خضر نبی علیه السلام با ترجمه و دانلود متن
اعمال و دعاهای دهه آخر و جمعه آخر ماه رمضان با ترجمه و دانلود فایل صوتی
زیارت امام حسین علیه السلام در شب عید فطر و قربان باتر جمه و دانلود صوت و متن
دعای وداع شب آخر ماه مبارک رمضان: دعای چهل و پنجم صحیفه سجادیه+ دانلودمتن و صوت مداحان منتخب
ماه شوال
اعمال کامل و نمازهای شب عیدفطر+ تعقیبات نمازهای شب و روز عید فطر
زیارت امام حسین علیه السلام در شب عید فطر و قربان باتر جمه و دانلود صوت و متن
زیارت امام حسین علیه السلام در شبهای قدر و روزهای عید فطر و قربان باترجمه و دانلود صوت
ماه ذیقعده
ماه ذیحجه
مراقبات و اعمال عبادی کامل دهه اول ذیحجه و روز ترویه+نمازشبهای دهه ذیحجه
اعمال شب عیدغدیر+نماز دوازده رکعتی شب عید غدیر
اعمال عبادی روزعیدغدیر+ نمازهای ویژه روزعیدغدیر+دعای غدیر
متن کامل زیارت غدیریه امام هادی(ع): سند دفاع ائمه اطهار علیهم السلام از ولایت امیر المومنین علی(ع)+دانلود صوت و متن
ماه محرم
اعمال شب و روز اولّ ماه محرم+ روزه سوم محرم
مراقبات و اعمال کامل شب و روز عاشورا+زیارت وارث+نماز شب و روز عاشورابا خواص استثنایی
ماه صفر
دعای هرروز ماه صفر برای دفع بلا و گرفتاری
دعای هرروز ماه صفر و مقابله با نحوست ماه صفر یا نحسی روزهای دیگر
اعمال عبادی چهارشنبه آخر ماه صفربرای رسیدن به حاجات+ خانه دارشدن
ماه ربیع الاول
ماه ربیع الثانی
ماه جمادی الاول
ماه جمادی الثانی
اعمال و مراقبات ماه جمادی الثانی: نماز مهمّ ماه جمادی الثانی
مقالات
شیعه پاسخ می دهد:حقیقت توسل، شفاعت و تبرک درقرآن
مقالات انگلیسی
دانلود پی دی اف کتاب شریف کلیات مفاتیح الجنان گلزار نور
مداحی و روضه خوانی
کربلایی حمیدرضاعلیمی
کربلا کربلا کربلا – این دل تنگم عقده ها دارد
(دمام زنی)
عجب رسمیه رسم زمونه-واحد-کربلایی حمید علیمی- دانلودصوت و کلیپ
دانلودنوحه صوتی عمّه بابایم کجاست:کویتی پور+متن نوحه
روضه جانسوز حضرت رقیه(سلام الله علیها) سیّد ذاکر+ ویدئو
دانلود روضه حضرت رقیه باصدای استاد حاج مهدی سماواتی
دانلود مداحی دخترحسین(ع) باصدای کربلایی حسین عینی فرد
دانلود کلیپ یه قلب مبتلا تو این سینه ست کریمی
فاطمیّه: ای فدای اشکهایت اشک میریزم برات- حاج محمودکریمی+ دانلود کلیپ
کلیپ نوحه پیغام کربلا به نجف برد جبرئیل: حاج محمود کریمی+متن نوحه+ دانلود
حب الحسین اجننی دیوونگی کار منه/ شور ترکیبی زیبای کربلایی جواد مقدم و کربلایی میثم استاد آقا+ دانلود
سایت اینترنتی گلزارنور
